Mükemmeliyetçilik kendine, diğer insanlara ve hayata karşı gerçekçi olmayan duygu; düşünce ve davranışlara sahip olmaktır. Mükemmeliyetçi kişiler yüksek beklentiler içindedir, yapılan şeyler onlar için yetersizdir, daha iyisi olmalıdır, en ufak eksiklikler bile büyük birer sorundur. Bu düşünce yapısı da kişiye ve çevresindeki insanlara zarar verir. Hata bulmakta çok hızlı olan mükemmeliyetçiler bu hataları aşırı derecede eleştirirler. Başarısızlık korkuları yaşadıklarından dolayı yapacakları işleri, projeleri hep ertelerler. İltifatları görmezden gelirler, başarılarını da kutlamazlar. Bunun yerine onayı ve doğrulamayı hayatlarındaki belli insanlarda ararlar.
Mükemmeliyetçi kişiler bir işin tamamı başarıyla sonuçlanmazsa o işi başarısızlık olarak görürler. Daha iyisinin olması için de sürekli ertelerler. Çünkü en baştan başarılması güç, hatta imkânsız hedefler koymaktalar. Hedefler gerçekçi ve ulaşılabilir olmadığı için kişide büyük bir baskı ve kaygı yaratır, kaygıyla yaratıcılık azalır, verim düşer. Yani sonuç olarak kişi için başarısız bir sonuç meydana gelir. Aslında mükemmeliyetçi kişi tarafından başarısızlık olarak nitelenen başkaları açısından başarı olarak algılanabilmektedir. Mükemmeliyetçi kişi ise kendini başarısız olarak hisseder ve bunun neticesinde suçluluk, pişmanlık, öfke duyguları hisseder. Öyle ki mükemmeliyetçi kişilerde depresyon ve kaygı bozuklukları meydana gelmektedir.
Mükemmeliyetçiliğin nedenleri nelerdir?
Başarısızlıktan veya sert yargılanmaktan kaçınma arzusu, değersizlik duyguları, özgüven düşüklüğü ve olumsuz çocukluk deneyimleri kişileri mükemmeliyetçiliğe yönlendirir. Bunun yanı sıra akademik ve profesyonel rekabet, sosyal medya kullanımı ile birlikte gelen kişinin kendini sosyal medyada gördükleriyle kıyaslaması da günümüzde mükemmeliyetçilik konusunda rol oynamaktadır.
Mükemmeliyetçilik bir hastalık mı?
Hayır, mükemmeliyetçilik bir akıl hastalığı değildir ama aşırıya kaçıldığında zararlı olan bir kişilik özelliğidir. Kendi başına bir hastalık olmasa da sıklıkla depresyon, anksiyete, obsesif kompulsif bozukluk ve yeme bozukluklarına eşlik eder.
Mükemmeliyetçi olmak neden tehlikeli? Mükemmeliyetçi olmanın zararları:
Kusursuzluk bir imkansızlıktır. Kusursuzluk için çabalamak da sonu gelmeyen bir uğraş. Kişi, mükemmeliyetçilik için çabalarken erteler, zorluklardan kaçınma eğilimi gösterir, ya hep ya hiç şeklinde katı bir düşünce geliştirir, zararlı karşılaştırmalar yapar ve böylelikle kendi yaratıcı gücünü ketler. Mükemmeliyetçiliğin sosyal açıdan verdiği büyük bir zarar vardır. Bu, kişilerin bulundukları sosyal ortamları; standartlarından düşük bulmalarıyla birlikte sosyal olarak yalnızlığa çekilmeleridir. Bu yalnızlık sonrasında da sosyal geri bildirim almadıkça kendilerine uygun hedef belirleyemeyen mükemmeliyetçiler sonuç olarak hedeflerini de gerçekleştiremezler.
Mükemmeliyetçilikten nasıl kurtulurum? Mükemmeliyetçilikle baş etme yolları:
-
Mükemmeliyetçiliğin bir paradoks yarattığını yazının bu kısmına geldiyseniz fark etmiş olmalısınız. Yani daha fazlasını yapmak isterken mükemmeliyetçiliği getirdiği zorluklarla daha azına bile zor ulaşır hale geliyorsunuz. Bu paradokstan kurtulmak için mükemmeliyetçiliğinizi besleyen duygu, düşünce ve davranışlarınızı düşünün: Neler düşünmek sizi mükemmeliyetçi yapıyor? Hangi duygular mükemmele ulaşmak için zorluyor? Yaptığınız hangi davranışlar mükemmeliyetçiliğine hizmet ediyor? Bu sorulara verdiğiniz yanıtlar mükemmeliyetçiliğinizi besleyen faktörlerdir. Bunları fark edip değiştirmek size fayda sağlayacaktır.
-
Gerçekçi ve ulaşılabilir hedefler belirleyin.
-
Ertelemeyin. Eyleme geçin ve çabalamanıza rağmen olmuyorsa vazgeçin.
-
Hatalardan da öğrenileceğini unutmayın. Olumsuz yanlardan ziyade olumlu yanlara odaklanın.
-
Genellemelerden kaçının ve “ya hep ya hiç” düşüncesinden kurtulmaya çalışın. Unutmayın siyah ve beyazın arasında tonlarca gri ton vardır.
-
Size önemli bir bilgi: başarısız olunca değersiz olmazsınız! Bunu bilin ve kendinizi makul bir şekilde eleştirin.
-
Başkalarının eleştirilerine kendinizi kapatmayın ve kendinizi yalnızlaştırmayın.
-
Elinizden geleni yapın ve kendinizi takdir edin. Çalışmanın ardından dinlenmeye de ihtiyacınız var, ihmal etmeyin.
